Toen ik in 2003 NLP ging leren, bestond NLP al ruim 25 jaar en was intussen een beproefde methode geworden. Ik nam daarom ook automatisch aan dat wat trainers mij leerden klopte. En ik merkte dat het werkte wat ik leerde. Toen ik in mijn enthousiasme de vraag stelde waarom werkt NLP eigenlijk, kreeg ik het antwoord; “dat weten we niet, maar het werkt en dat is voldoende”. Dat was even een domper, want ik wil nu eenmaal weten waarom iets werkt. Die vraag heb ik toen even terzijde geschoven en ben me toen gaan focussen op hoe ik NLP zou kunnen toepassen in mijn werk. Een tijdje dacht ik niet meer aan de vraag ‘waarom NLP werkt’ en al helemaal niet of het logisch was wat ik allemaal had geleerd.

In 2005 werd ik NLP trainer en ging dus NLP onderwijzen. Ik moet eerlijk bekennen dat ik het meest over NLP heb geleerd omdat ik de NLP onderwerpen toen duidelijk moest uitleggen en omdat ik vragen kreeg over NLP om te beantwoorden. Ik verdiepte me in NLP. En opeens liep ik tegen een aantal onderwerpen aan die logisch leken, maar toen ik erover na begon te denken helemaal niet zo logisch waren. Bijvoorbeeld de invloed van de omgeving op iemand. Hoe groot is die invloed eigenlijk en op welke manier heeft die omgeving invloed op iemand. De gedachte achter het filteren van informatie bleek ook helemaal niet zo logisch te zijn en net zo min was het logisch wat ik in de NLP training had geleerd over de logische niveaus. Intussen is mij ook wel duidelijk geworden dat de aanname dat we onze neuronen programmeren waarschijnlijk niet klopt. Er is geen enkel bewijs voor.
Nou is het niet zo dat er helemaal niets klopt van NLP. NLP is heel waardevol en de basis die door Bandler en Grinder is gelegd is zeker helemaal in orde. Maar er zijn een aantal aannames gedaan, die nu voor ‘waar’ worden aangezien en daarvan vind ik dat wij als NLP trainers daar nog eens kritisch naar moeten kijken.

Context of omgeving

Laten we de context, de omgeving, eens als voorbeeld nemen. Ik heb tijdens de NLP trainingen geleerd dat de context een belangrijke factor is die de manier van denken en reageren beïnvloedt en dat we bijvoorbeeld reageren op triggers vanuit de context. Er bestaat er een wisselwerking tussen elke persoon en zijn/haar omgeving, want we reageren op onze omgeving en met onze reactie beïnvloeden we die omgeving.
In de NLP training in 2003 heb ik de logische niveaus geleerd en toen werd verteld dat de invloed van de omgeving (het laagste niveau) nauwelijks of geen invloed heeft op de bovenliggende niveaus. De invloed van beneden naar boven in de piramide is klein en de invloed van boven naar beneden juist groot. Het voorbeeld dat daarbij gegeven werd klonk toen heel logisch.
Over het onderwerp metaprogramma’s leerde ik dat de metaprogramma denkvoorkeuren beïnvloed worden door de context. Met andere woorden de context bepaalt welke denkvoorkeuren we op dat moment gebruiken.
Wat? Heeft de omgeving nou veel of weinig invloed op ons denken en gedrag en wat is die invloed dan precies?

Gregory Bateson

Gregory Bateson was een bioloog, filosoof en gedragspsycholoog die zich verdiepte in de onderwerpen communicatie, gedrag en leren en daarvoor bestuurde hij zowel dieren als mensen in hun leefomgeving. Bateson stelde dat individu en omgeving gescheiden zijn van elkaar, waarbij er een relatie bestaat tussen een individu met de omgeving. Het individu leeft in een omgeving, maar de omgeving is geen onderdeel van het individu. Via de eigen zintuigen ontvangt het individu signalen uit de omgeving en op basis van die informatie kan het individu dan reageren op de omgeving. Vanuit onszelf gezien staat de omgeving buiten ons en hebben we een relatie met onze omgeving. Naar anderen toe zijn wij, voor die ander, een deel van de omgeving. Op het moment dat we deel uit maken van de omgeving van een ander, beïnvloedt ons gedrag de omgeving van die ander.

Interne trigger

Maar hoe beïnvloedt de omgeving ons dan? Het antwoord is simpel. De omgeving doet helemaal niets. Wij doen alles zelf. Wij creëren zelf onze reactie, door de manier waarop we betekenis geven aan informatie uit die omgeving. Dit betekent dat de zogenaamde ‘trigger uit de omgeving’ niet de echte trigger is voor een reactie. Als dat wel zo zou zijn dan zouden alle mensen op dezelfde manier reageren, maar we weten dat dat niet zo is. We creëren zelf onze reactie.
Het is dus niet de omgeving die bepaalt hoe we reageren. Het is niet de context die ons beïnvloedt. We doen het helemaal zelf. Wij bepalen (onbewust) hoe wij reageren op informatie uit de omgeving.

Bewust worden

Het idee dat we beïnvloed worden door de omgeving is logisch omdat dat onze ervaring lijkt te zijn. In een bepaalde omgeving reageert iemand steeds op dezelfde manier. Dan lijkt het alsof het door de omgeving komt, maar als je er nu goed over nadenkt dan besef je waarschijnlijk dat het hier om patronen (strategieën) gaat, die je onbewust toepast. Je doet het zelf, maar daar ben je niet bewust van. Door bewust te worden van je eigen gedrag, ontstaat de mogelijkheid om voor jezelf nieuwe patronen (gedrag) te creëren waarvan je onbewuste denken dan gebruik kan maken, zodat je een volgende keer anders reageert op informatie uit de omgeving. Om NLP te kunnen leren en te kunnen toepassen is ‘bewust worden‘ dan ook een eerste vereiste.

NLP voor de 21e eeuw

De basis voor de huidige NLP is 50 jaar geleden gelegd en in de eerste 20 jaar werd NLP ontwikkeld tot wat het nu is. Sindsdien zijn er nieuwe inzichten ontstaan over hoe bepaalde processen in ons denken werken. Ik vind het dan ook tijd worden om het NLP eens goed tegen het licht te houden, om aannames te verifiëren, om achterhaalde technieken te laten vallen, om nieuwe inzichten over denken en gedrag te integreren, om NLP logischer en uiteindelijk beter te maken. NLP for the next generation. Ik ben al begonnen om mijn NLP opleidingen te updaten.

In het volgende blog de logische niveaus. Logisch of misschien toch niet zo?