Volgens cijfers van TNO hadden in 2020 1,2 miljoen werknemers in Nederland last van burn-out. Een lichte daling ten opzichte van de jaren daarvoor, want toen lag het aantal werknemers met een burn-out op 1,3 miljoen, wat neerkomt op 16-17% van alle werkenden in Nederland. In de zorg lag eind 2020 het percentage op 20%.

De oorzaken voor burn-out

Een burn-out is een gevolg van een langere periode van stress, waardoor iemand zowel fysiek als mentaal wordt uitgeput, opbrandt. In veel gevallen wordt een burn-out in verband gebracht met het werk. Misschien de druk van het werk, of de verantwoordelijkheden in het werk, er kunnen heel veel factoren zijn die een rol spelen bij het veroorzaken van stress. Ook de persoonlijke relatie en andere privé-omstandigheden kunnen kunnen factoren zijn die meehelpen om stress te laten ontstaan.
Heel vaak wordt er alleen gekeken naar externe oorzaken voor stress. Maar we weten dat niet iedereen last heeft van stress. Blijkbaar ligt het niet alleen aan externe factoren, maar speelt er nog iets anders een rol.

Denken en gedrag

Ons gedrag vloeit voort uit het denken en dan vooral het het denken waar we ons niet bewust van zijn. Dit wordt ook wel het onbewuste denken genoemd, maar het is mijn voorkeur om dit het ‘automatische denken’ te noemen. Dit zijn de denkprocessen die schijnbaar vanzelf gaan en gedrag in beweging zetten waarvan we vaak niet weten dat we het hebben.
Ook stress begint in het denken. Vaak worden cortisolen en adrenaline, de stresshormonen, gezien als oorzaken voor stress. Maar hormonen worden niet zomaar aangemaakt, ook daar gaat weer iets aan vooraf en het enige wat daarvoor in aanmerking lijkt te komen is het proces van denken. In het denkproces wordt informatie verwerkt en omgezet naar reacties, wat we dan gedrag noemen. Ons gedrag, de reacties, zijn gebaseerd op vaste patronen. Voorbeelden zijn de volgorde waarin je je schoenen aantrekt of een jas en ook hoe je op je fiets stapt. Eigenlijk gebeuren deze handelingen altijd op dezelfde manier. Ook in het denken bestaan deze vaste patronen. NLP-ers gebruiken het woord ‘strategieën’ voor de patronen waarmee gedrag wordt gecreëerd. Daarnaast bestaan er patronen in het denken voor het verwerken van informatie, deze patronen hebben het effect van ‘denkvoorkeuren’. In NLP termen zijn dit de voorkeuren binnen de metaprogramma’s.

Patronen in het denken

De patronen die in ons denken worden gebruikt zijn afgestemd op de omgeving waarin we ons op dat moment bevinden. Dat betekent dat het proces van denken en het daaruit voortvloeiende gedrag in een bepaalde context steeds hetzelfde blijft, tenminste als we het overlaten aan de automatische denkprocessen en dat is wat we meestal doen. Op het moment dat factoren een rol spelen waardoor er tijdsdruk ontstaat of als er een overmaat aan informatie op ons afkomt die we niet snel genoeg kunnen verwerken, zijn we geneigd om over te schakelen naar dit automatische denksysteem. Waarom in bepaalde situaties de ene persoon wel gaat stressen en een ander niet, heeft te maken met het effect van denkvoorkeuren op de verwerking en de betekenis van informatie in het denken.

Denkvoorkeuren

Denkvoorkeuren kunnen we het beste omschrijven als de voorkeur waar de aandacht (meestal onbewust) het meest op is gericht. Is iemand bijvoorbeeld meer gericht op het zorgen voor anderen, of juist meer gericht op het zorgen voor zichzelf? Hierbij moet ik wel opmerken dat het zorgen voor zichzelf niet automatisch inhoudt dat iemand dan egoïstisch is. Het effect van de voorkeur ‘zorgen voor een ander’ houdt in dat iemand vooral rekening houdt met wat een ander zou willen, zelfs al heeft die ander niet aangegeven wat hij/zij zou willen. Als diezelfde persoon met de voorkeur ‘zorgen voor de ander’ daarnaast ook de denkvoorkeur zou hebben om zich graag in te leven in anderen (empathisch zijn), daarbij ook regelmatig feedback nodig heeft, om de eigen mening beter te kunnen vormen, en ook nog eens geneigd is om terughoudend te zijn om situaties te willen veranderen, bestaat er een grote kans dat die persoon de controle over het eigen functioneren gaat verliezen. Als dan druk van buitenaf ontstaat schiet deze persoon helemaal in de stress. Blijft de externe druk bestaan dan wordt het stressen een patroon dat continu herhaald gaat worden. Een burn-out is dan een kwestie van tijd.

Scenario voor burn-out

In het scenario hierboven zijn 4 denkvoorkeuren beschreven: ‘zorgen voor anderen’, ’empathisch zijn’, ‘de mening van anderen nodig hebben’ en ‘geneigd zijn om vast te houden aan het bestaande’ (terughouden om te veranderen). Elk van de eerste 3 denkvoorkeuren kan een bepaalde mate aan stress opleveren, maar als ze alle 4 bestaan en er is een situatie met grote externe druk dan is de kans groot dat een burn-out gaat ontstaan. Dit betekent ook, dat als niet voldaan wordt aan 1 of meer van deze denkvoorkeuren, er dan ook geen burn-out ontstaat. Waarschijnlijk wordt hiermee ook duidelijk waarom lang niet iedereen een burn-out krijgt.

Identity Compass

Maar hoe kun je weten wat iemands denkvoorkeuren zijn, hoe weet je dat iemand misschien tegen een burn-out aan gaat lopen? Je zou het kunnen leren in een NLP opleiding, maar lang niet alle NLP opleidingen gaan voldoende diep in op het onderwerp denkvoorkeuren (metaprogramma’s) om de voor burn-out kenmerkende voorkeuren te kunnen herkennen. Maar gelukkig bestaat er een instrument dat denkvoorkeuren meet, namelijk Identity Compass. Tot zover bekend is Identity Compass het enige instrument in de wereld dat in staat is om de kans op een burn-out te meten. Identity Compass meet iemands denkvoorkeuren, waarmee we informatie krijgen over het gedrag van die persoon binnen een bepaalde context en het meet de omgevingsfactoren, zoals de persoon die ervaart. De metingen van Identity Compass geven inzicht in iemands gedrag, sociale competenties en motivaties en ook of er risico’s bestaan voor een mogelijke burn-out. Meer informatie over Identity Compass vind je op de websites van Identity Compass en RaVisie.

Burn-out voorkomen

De belangrijkste denkvoorkeur die kan meehelpen om een burn-out te voorkomen is ‘Zorgen voor zelf’. Zoals ik al eerder schreef heeft dit niets te maken met egoïstisch zijn, maar alles met het ervoor zorgen dat iemand zelf niet slechter wordt van de situatie. Zorgen voor zelf sluit niet uit dat niet voor een ander wordt gezorgd. Iemand die eerst voor zichzelf zorgt kan daarna beter voor een ander zorgen. Een voorbeeld zijn de zuurstofmaskers in een vliegtuig. De instructie daarbij is dat je die eerst bij jezelf moet opzetten voordat je een ander gaat helpen.
Het is niet zo, dat als je de beslissing neemt om vanaf nu voor jezelf te zorgen, dat je gedrag dan opeens verandert. Uiteindelijk laten we gedrag voor ruim 90% van de gevallen over aan onze automatische denkpatronen. Deze denkpatronen bestaan al langer en laten zich niet altijd zomaar veranderen. Het besluit nemen dat je wilt veranderen of door simpel te zeggen dat je anders moet gaan denken, helpt zelden.
Toch zijn er oplossingen. Alles begint bij bewust worden. Bewust worden van het eigen gedrag en wat daarmee bereikt wordt en daarna volgen stappen waarin dan gewerkt wordt aan onderwerpen zoals ‘eigenwaarde’, ‘zelfvertrouwen’ en ‘voor jezelf zorgen’. In-company trainingen voor burn-out preventie zijn gericht op bewustwording en op het aanreiken van handvatten om zichzelf te beschermen tegen een mogelijke burn-out. Met een NLP practitioner opleiding kunnen mensen al de eerste stappen maken om zichzelf te gaan veranderen. In gevallen dat iemand zichzelf niet kan helpen om burn-out te voorkomen, is de hulp van een gespecialiseerde coach een oplossing.

Tot slot

Burn-out komt best vaak voor en de behandeling daarna zit niet in de basisverzekering. Naast de mensen zelf die het overkomt hebben ook werkgevers last van burn-out gevallen. De gemiddelde hersteltijd bij een burn-out is al snel een jaar. Bij een zware burn-out kan dit oplopen tot 2 jaar of langer. Burn-out preventie en het weerbaarder maken van werknemers lijkt dan ook een investering die zeker de moeite waard is.

Heb je vragen hebt over burn-out, burn-out preventie, Identity Compass, coaching of NLP opleidingen, neem dan contact met mij op: bas.licher@ravisie.nl of bel 06 46 15 64 64